Αυτό το κεφάλαιο επικεντρώνεται στην ενίσχυση των ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων για την πρόληψη της βλάβης από τον τζόγο, δίνοντας έμφαση στη διαχείριση του άγχους, τη ρύθμιση των συναισθημάτων, την ανθεκτικότητα, τη διαχείριση της πίεσης από συνομηλίκους και τις διαπροσωπικές ικανότητες. Αυτές οι βασικές δεξιότητες μπορούν να ενσωματωθούν σε εκπαιδευτικά προγράμματα, υπηρεσίες για νέους και κοινοτικές πρωτοβουλίες, ώστε να βοηθήσουν τους νέους να αποφύγουν τη βλάβη που σχετίζεται με τον τζόγο.
α) Άγχος και τρόποι διαχείρισής του
Το άγχος αποτελεί σημαντικό παράγοντα που ωθεί πολλούς νέους σε ανθυγιεινές συμπεριφορές, όπως ο τζόγος. Οι ακαδημαϊκές πιέσεις, οι κοινωνικές προκλήσεις ή τα οικογενειακά προβλήματα μπορούν να λειτουργήσουν ως αιτίες που οδηγούν τους νέους σε μηχανισμούς διαφυγής. Ο τζόγος, με τις άμεσες ανταμοιβές και περισπασμούς του, συχνά χρησιμοποιείται ως τρόπος διαχείρισης του άγχους.
Βασικές μέθοδοι διαχείρισης του άγχους:
- Αναγνώριση στρεσογόνων παραγόντων: Οι νέοι πρέπει να αναγνωρίζουν τις πηγές άγχους στη ζωή τους, όπως οι σχολικές απαιτήσεις, οι πιέσεις από συνομηλίκους ή τα οικογενειακά ζητήματα. Δραστηριότητες όπως η τήρηση ημερολογίου, οι στοχαστικές ασκήσεις ή οι ομαδικές συζητήσεις μπορούν να βοηθήσουν στην έκφραση αυτών των στρεσογόνων παραγόντων.
- Τεχνικές χαλάρωσης και ενσυνειδητότητας: Πρακτικές όπως οι βαθιές αναπνοές, η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση και ο καθοδηγούμενος διαλογισμός βοηθούν στη ρύθμιση του άγχους. Για παράδειγμα, η τεχνική αναπνοής ”4-7-8” (εισπνοή για 4 δευτερόλεπτα, κράτημα για 7 δευτερόλεπτα, εκπνοή για 8 δευτερόλεπτα) μπορεί να ενεργοποιήσει το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, μειώνοντας το άγχος και προάγοντας την ηρεμία.
- Σωματική άσκηση: Η φυσική δραστηριότητα, όπως το περπάτημα, το τρέξιμο ή η γιόγκα, μειώνει σημαντικά το άγχος απελευθερώνοντας ενδορφίνες και βελτιώνοντας τη διάθεση.
Πρακτικό παράδειγμα:
Ένα σχολικό πρόγραμμα θα μπορούσε να εφαρμόσει ”Πέμπτες ανακούφισης από το άγχος”, όπου οι μαθητές συμμετέχουν σε ασκήσεις ενσυνειδητότητας, υπαίθριες δραστηριότητες ή συζητήσεις συνομηλίκων σχετικά με τη διαχείριση του άγχους.
β) Βασικά και σύνθετα συναισθήματα
Οι νέοι συχνά στρέφονται στον τζόγο για να ξεφύγουν από δυσάρεστα συναισθήματα, όπως το άγχος, η πλήξη, η απογοήτευση ή η μοναξιά. Η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης—η κατανόηση και η ρύθμιση των συναισθημάτων—είναι θεμελιώδης για την πρόληψη της βλάβης από τον τζόγο.
Τεχνικές διαχείρισης συναισθημάτων:
- Ετικετοποίηση συναισθημάτων: Η βοήθεια των νέων να προσδιορίζουν και να ονομάζουν τα συναισθήματά τους ενισχύει τη συναισθηματική τους ρύθμιση.
- Τεχνικές γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας (CBT): Αυτές βοηθούν στον εντοπισμό αρνητικών μοτίβων σκέψης και στην αντικατάστασή τους με πιο ισορροπημένες σκέψεις.
- Έκφραση συναισθημάτων: Η ενθάρρυνση των νέων να εκφράζουν τα συναισθήματά τους μέσω γραφής, ζωγραφικής, μουσικής ή θεατρικών δραστηριοτήτων μπορεί να μειώσει την ανάγκη να στραφούν στον τζόγο ως μηχανισμό καταστολής συναισθημάτων.
γ) Ανθεκτικότητα και στρατηγικές ενίσχυσής της
Η ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα να ανακάμπτουμε από τις αντιξοότητες, να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις και να προσαρμοζόμαστε σε δύσκολες καταστάσεις.
Στρατηγικές ενίσχυσης της ανθεκτικότητας:
- Αισιοδοξία και νοοτροπία ανάπτυξης: Η διδασκαλία στους νέους να βλέπουν τις δυσκολίες ως ευκαιρίες για μάθηση αντί για αποτυχίες.
- Ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων: Τεχνικές όπως οι προσομοιώσεις και οι ομαδικές δραστηριότητες μπορούν να ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση και τις δεξιότητες διαχείρισης δυσκολιών.
- Υποστηρικτικές σχέσεις: Οι θετικές σχέσεις με μέντορες, οικογένεια ή φίλους συμβάλλουν στη δημιουργία ενός προστατευτικού κοινωνικού δικτύου.
δ) Διαχείριση της πίεσης από συνομηλίκους
Οι νέοι επηρεάζονται συχνά από την πίεση των συνομηλίκων τους να εμπλακούν σε τυχερά παιχνίδια, ιδιαίτερα όταν αυτά παρουσιάζονται ως κοινωνικά αποδεκτά ή ελκυστικά.
Τεχνικές διαχείρισης:
- Εκπαίδευση διεκδικητικής συμπεριφοράς: Οι νέοι πρέπει να μάθουν να λένε ”όχι” με αυτοπεποίθηση και σεβασμό.
- Δημιουργία στρατηγικών άρνησης: Η προετοιμασία απαντήσεων ή η πρόταση εναλλακτικών δραστηριοτήτων μπορεί να βοηθήσει.
Δημιουργία υποστηρικτικών κοινωνικών κύκλων: Η ενθάρρυνση των νέων να συνδέονται με συνομηλίκους που μοιράζονται κοινές αξίες μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά.
